تنزّل قرآن در بهار قرآن

 يكي از بهترين و ظريفترين تعبيرات در فرهنگ اسلامي، همان تعبير ظريف تجلّي است. معناي تجلّي در قرآن و روايات چنين است كه خداي سبحان حقيقتي را از جهان غيب تنزّل داده، پايين آورد و براي ما تبيين كند.

تجلّي غير از تجافي است. قرآن در ماه رمضان نازل شد؛ اما نه به گونه اي كه باران از بالا مي بارد. چون وقتي باران نازل مي شود، به صورت تجافي است. يعني چون بالا هست در پايين نيست و وقتي پايين آمد ديگر در بالا نيست. اما وقتي خداي سبحان مي فرمايد: در ماه مبارك رمضان قرآن را نازل كرديم، نزول قرآن مانند بارش باران نيست كه وقتي پيش خداست، ديگر در دست ما نباشد؛ و وقتي به زمين آمد ديگر پيش خدا نباشد.

معناي ﴿إنّا أنزلناه في ليلة القدر﴾[1] و نيز معناي ﴿شهر رمضان الّذي أُنزل فيه القران﴾[2] چنين است كه قرآن در اين ماه تنزّل كرد نه نزول. يعني اين حقيقت كه نزد خدا بود و الآن هم هست و هميشه خواهد بود، رقيق شد؛ تنزل كرد؛ به صورت لفظ در آمد تا انسان بتواند آن را بگويد، بشنود، بنويسد و بخواند.

مجتهد فقيه يا حكيم الهي نيز مطلبي منقول يا معقول را كه جزء معارف بلند اسلامي است در عاقلهٴ خود مي پروراند، آنگاه براي اينكه قابل استفادهٴ ديگران هم باشد آن معناي بلند نقلي يا عقلي را تنزّل مي دهد و به صورت لفظ يا نقش كتاب، يا به صورت موج در مي آورد كه با زبان بگويد، يا به نوشتاري تبديل كند، اين بدان معنا نيست كه ديگر در عاقله و فكر او اثري نباشد. مطالب فقهي را به صورت مسئلهٴ ساده در مي آورد كه هر منطقي بخواند و بفهمد در حالي كه ملكهٴ اجتهاد در جان و روح بلند او هست؛ زيرا آن ملكه اجتهاد را پايين نياورده، بلكه آن حقيقت را تنزل داده و بر اساس همان حقيقت، الفاظ و معاني و مفاهيمي را به ديگران القا كرده است.

برگرفته ازکتاب حکمت عبادات،حضرت آیت الله جوادی آملی،ص198

[1] ـ سورهٴ قدر، آيهٴ 1.

[2] ـ سورهٴ بقره، آيهٴ

تلاوت قرآن و درمان هراس و تنهایی

تلاوت و قرائت كتاب خدا احكام و آدابي دارد از جمله اينكه انسان چگونه اين حروف را از مخارج ادا كند؛ در چه صورت وقف و كجا وصل كند؛ اينها احكام و آداب تلاوت است.

امّا حكمت تلاوت قرآن اين است كه انسان، قرآن را به گونه اي تلاوت كند كه معبود را مشاهده نمايد. مرحلهٴ نازلهٴ مشاهدهٴ معبود آن است كه در صفحه ضمير و قلب عابد، چيزي جز علاقه به معبود نباشد. و انسان مي تواند به خوبي تشخيص دهد كه آيا در قلبش چيزي جز خدا هست يا نه؟

امام سجاد (سلام الله‌عليه) فرمود: «لو مات من بين المشرق والمغرب لما استوحشت بعد أن يكون القرآن معى»[1] اگر همهٴ مردمي كه بين مشرق و مغرب عالم وجود دارند از بين بروند و كسي روي زمين نباشد و من تنها باشم، چنانچه قرآن با من باشد هرگز احساس وحشت نمي كنم.

يعني اگر همه عالم كافر شوند و قرآن با من باشد هرگز احساس ترس نمي كنم. مرگ در حقيقت همان مرگ روح است و انسان كافر حقيقتاً مرده است. از نظر قرآن كساني زنده اند كه دين خدا را قبول كنند: ﴿لينذر من كان حيّاً ويحق القول علي الكافرين﴾[2].

حضرت مي فرمايد: اگر همه كافر شوند براي ما تفاوتي ندارد ما از هيچ كس هراس نداريم چون انسان در نبرد با كافر، چيزي را از دست نمي دهد كه جبران پذير نباشد تنها از عالم محدودي به جهان ابد پر مي كشد و اين جاي نگراني ندارد؛ كسي كه براي انتقال از عالم طبيعت به ماوراي آن هراسي ندارد، از كفر جهاني هم واهمه اي به خود راه نمي دهد.

حكمت عبادت آن است كه عابد معبود را در ضمير خود مشاهده كند طي اين راه نيز محال نيست بلكه شرايط،آداب و احكامي دارد تلاوت قرآن نيز عبادت است. براي اين كه به مرحلهٴ مشاهدهٴ معبود راه يابيم بايد تا مي توانيم بر چشم و گوش خود كنترل داشته باشيم، هر كس بايد مواظب باشد كه جز وظيفه شرعي چيزي انجام ندهد محيط كار و محيط منزل را با غفلت از خدا آلوده نسازد.

وقتي انسان قرآن تلاوت مي كند، آنگاه كه صاحب كلمات آن را با چشم دل مشاهده كرد، به حكمت تلاوت قرآن رسيده است.

برگرفته ازکتاب حکمت عبادات،حضرت آیت الله جوادی آملی،ص191

[1] ـ كافي، ج 2، ص 602.

[2] ـ سورهٴ يس، آيهٴ 70.

1- نصیحت از سر اخلاص

«أَیهَا النّاسُ إِنَّهُ مَنْ نَصَحَ لِلّهِ وَ أَخَذَ قَوْلَهُ دَلیلاً هُدِىَ لِلَّتى هِىَ أَقْوَمُ وَ وَفَقَّهُ اللّهُ لِلرَّشادِ وَ سَدَّدَهُ لِلْحُسْنى فَإِنَّ جارَاللّهِ آمِنٌ مَحْفُوظٌ وَ عَدُوَّهُ خائِفٌ مَخْذُولٌ، فَاحْتَرِسُوا مِنَ اللّهِ بِكَثْرَةِ الذِّكْرِ.»

هان اى مردم! كسى كه براى خدا نصیحت كند و كلام خدا را راهنماى خود گیرد، به راهى پایدار رهنمون شود و خداوند او را به رشد و هدایت موفّق سازد و به نیكویى استوار گرداند، زیرا پناهنده به خدا در امان و محفوظ است و دشمن خدا ترسان و بىیاور است و با ذكر بسیار خود را از [معصیت خداى] بپایید.

ادامه »

بسم الله الرحمن الرحیم

وَالْحَمْدُللهِِ الَّذي اُناديهِ كُلَّما شِئْتُ لِحاجَتي وَاَخْلوُ بِهِ حَيثُ شِئْتُ
و ستايش خدايي را كه هرگاه براي حاجتي بخواهم او را ندا كنم و هر زمان بخواهم براي
لِسِرِّي بِغَيرِ شَفيـع فَيقْضي لي حاجَتي اَلْحَمْدُللهِِ الَّذيلا اَدْعُو غَيرَهُ
راز و نياز بدون واسطه با او خلوت كنم و او حاجتم را برآورد. ستايش خدايي را كه جز او
وَلَوْ دَعَوْتُ غَيرَهُ لَمْ يسْتَجِبْ لي دُعآئي وَالْحَمْدُللهِِ الَّذي لا اَرْجُو
كسي را نخوانم و اگرغير او ديگري را مي‌خواندم دعايم را مستجاب نمي‌كرد و ستايش خدايي را كه به‌جز او
غَيرَهُ وَلَوْ رَجَوْتُ غَيرَهُ لاََخْلَفَ رَجآئي وَالْحَمْدُ للهِِالَّذي وَكَلَني
اميد ندارم و اگر به غير او اميدي داشتم نااميدم مي‌كرد و ستايش خدايي را كه مرا به حضرت خود
اِلَيهِ فَاَكْرَمَني وَلَمْ يكِلْني اِلَي النّاسِ فَيهينُونيوَالْحَمْدُ للهِِ الَّذي
واگذار كرده و از اينرو به من اكرام كرده و به مردم واگذارم نكرده كه مرا خواركنند و ستايش خدايي را كه
تَحَبَّبَ اِلَي وَهُوَ غَنِي عَنّي وَالْحَمْدُ للهِِ الَّذييحْلُمُ عَنّي حَتّي كَاَ نّي
با من دوستي كند درصورتي كه از من بي نياز است و ستايش خدايي را كه نسبت به من بردباري كند تا به جايي كه
لا ذَنْبَ لي فَرَبّي اَحْمَدُ شَيء عِنْدي وَاَحَقُّ بِحَمْدي
گويا گناهي ندارم. پسپروردگار من عزیز‌ترين چيزها است نزد من و به ستايش من سزاوارتر است.