عبادالرحمن چه كسانی هستند؟
عبادالرحمن چه كسانی هستند؟
وَ عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذِینَ یَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْناً وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً (فرقان63) وَ الَّذِینَ یَبِیتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّداً وَ قِیاماً (فرقان64)؛ و بندگان خداى رحمان كسانىاند كه روى زمین بىتكبّر راه مىروند، و هر گاه جاهلان آنان را طرف خطاب قرار دهند (و سخنان نابخردانه گویند) با ملایمت(و سلامت نفس) پاسخ دهند.
و آنان براى پروردگارشان، در حال سجده و قیام شبزندهدارى مىكنند.
در این آیات، دوازده صفت از صفات ویژهى «عِبادُ الرَّحْمنِ» بیان شده كه بعضى اعتقادى، بعضى اجتماعى و بعضى اخلاقى است.
شاید مراد از «مشى» و حركت آرام در زمین، تنها نحوهى راه رفتن نباشد، بلكه شیوهى زندگى متعادل را هم شامل شود.
«هون» هم به معناى تواضع و مدارا و نرمخویى است و هم به معناى سكینه و وقار.
امام صادق(علیه السلام) فرمود: مراد از «هَوْناً» زندگى كردن بر اساس فطرت و هماهنگ با روحیهاى است كه خداوند آفریده است. یعنى بندگان خدا، خود را به تكلّف و رنج و تعب نمىاندازند.(تفسیر مجمع البیان)
كلمهى «سلام» در این جا به معناى سلامِ وداع با یاوهها و برخورد مسالمتآمیز است.
چنان كه دربارهى حضرت ابراهیم(علیه السلام) مىخوانیم: همین كه عمویش او را طرد كرد و گفت: از من دور شو، ابراهیم گفت: «سَلامٌ عَلَیْكَ سَأَسْتَغْفِرُ لَكَ» (مریم، 46 تا 47) خداحافظ، به زودى براى تو از پیشگاه خداوند طلب آمرزش خواهم كرد.
«بیتوته» به معناى شب زندهدارى است، خواه تمام شب یا نیمى یا بخشى از آن.
حضرت على(علیه السلام) در وصف پارسایان مىفرماید: «اما اللیل فصافون اقدامهم»؛ آنان شبها در حال قیام و شب زندهدارىاند، آنان عابدان شب، و شیران روزند.(نهج البلاغه، خطبه همام)
پیامهای آیه:
قران و خدا
1ـ بالاترین مدال براى انسان، مدال بندگى خداست. «وَ عِبادُ الرَّحْمنِ» زیرا انتساب به بىنهایت، انسان را بالا مىبرد.
2ـ رفتار هر كس، نشان دهندهى شخصیّت اوست. «عِبادُ الرَّحْمنِ … یَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْناً» (بندگان خاص خداوند، مظهر تواضع هستند.)
3ـ اسلام، دین جامعى است كه حتّى براى چگونه راه رفتن برنامه دارد. «یَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْناً»
4ـ ایمان و اعتقاد انسان، در رفتار شخصى او مؤثّر است. «عِبادُ الرَّحْمنِ … یَمْشُونَ»
5ـ تواضع، ثمرهى بندگى و نخستین نشانهى آن است. «هَوْناً»
6ـ سرچشمهى مدارا و نرمخویى بندگان خدا، ایمان است، نه ترس و ضعف آنان. «عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذِینَ یَمْشُونَ» …
7ـ وقار و نرمى از بارزترین صفات مؤمن است. «یَمْشُونَ … هَوْناً»
8ـ تواضع نسبت به همهى مردم لازم است. (نسبت به زن و مرد، كوچك و بزرگ، دانا و نادان). «یَمْشُونَ … هَوْناً … قالُوا سَلاماً»
9ـ با جاهلان مقابله به مثل نكنید. «إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً»
10ـ مُدارا و حلم و حوصله، از صفات بارز مؤمنان است. «قالُوا سَلاماً»
11ـ تواضع باید هم در عمل باشد، «یَمْشُونَ … هَوْناً»، هم در كلام، «قالُوا سَلاماً» و هم در عبادت. «سُجَّداً وَ قِیاماً»
12ـ با افراد نادان و فرومایه مجادله نكنید. «قالُوا سَلاماً» (آنان سخنى در شأن خود مىگویند، ولى شما سخنى عالمانه و كریمانه بگویید)
13ـ بهترین وقت عبادت، شب است و بین شب و نماز و مناجات، رابطه محكمى است. «یَبِیتُونَ لِرَبِّهِمْ» (فضاى آرام، دورى از ریا، تمركز فكر، از بركات شب است)
14ـ شب زندهدارى و استمرار و تداوم عبادت، نشانهى بندگان خاصّ خداوند است. (فعل مضارع «یَبِیتُونَ» نشانهى استمرار است)
15ـ آنچه به عبادت ارزش مىدهد، اخلاص است. «لِرَبِّهِمْ»
پروردگارا! ما را از بندگان خاصت قرار ده و توفیق كسب ویژگیهاى صفات عباد الرحمن را به ما مرحمت كن.
————–
منابع:
1- تفسیر نور ج 8
2- تفسیر نمونه ج 14
3- تفسیر مجمع البیان
4- نهج البلاغه، خطبه همام